Rodzina zastępcza – to z założenia czasowa (przejściowa) forma opieki nad dzieckiem. W rodzinach zastępczych umieszczane są dzieci, których rodzice trwale lub czasowo zostali pozbawieni praw rodzicielskich lub gdy władza ta została im ograniczona. Sprawuje ona opiekę nad dzieckiem osobiście, wypełniając swoją funkcję kieruje się dobrem dziecka, szanując jego prawa.
Cechą, która charakteryzuje rodzinę zastępczą jest jest obowiązek współpracy (o ile sąd nie postanowi inaczej) z rodzicami biologicznymi, szczególnie gdy nie są oni całkowicie pozbawieni władzy rodzicielskiej oraz z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie lub Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej oraz z Sądem.
Rodziną zastępczą może stworzyć zarówno małżeństwo jak i osoba stanu wolnego.
1.Takie osoby nie mogą być pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie mogła być im ograniczona ani zawieszona w stosunku do własnych dzieci.
2. Korzystać z pełni praw obywatelskich i cywilnych
3. Ich stan zdrowia jest dobry i pozwala na opiekę nad dziećmi, ( w trakcie procesu będzie trzeba uzyskać zaświadczenie od lekarza o stanie zdrowia) .
4. Muszą mieszkać na stałe na terytorium Polski.
5.Posiadają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe, tak aby dziecko posiadało przestrzeń dla siebie (zostaną one ocenione podczas wizyty koordynatora w ich domu ),
6.Kandydaci na rodzinę zastępczą niezawodową, muszą posiadać stałe źródło dochodów,
7.Wypełniają obowiązek alimentacyjny w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika
W momencie podjęcia decyzji, że chcesz zostać rodziną zastępczą musisz zacząć od kontaktu z organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej. W większości powiatów jest to Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR), w którym wydzielony jest oddzielny dział organizatora rodzinnej pieczy zastępczej.
Przed pierwszą wizytą w PCPR warto zapoznać się z wymogami formalnymi dla osób chcących taką rodziną zostać, które zapisana są w Ustawie o wsparciu rodziny i systemie pieczy zastępczej :
– nie mogą być pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie mogła być im ograniczona ani zawieszona w stosunku do własnych dzieci,
– wypełniają obowiązek alimentacyjny w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika,
– Korzystać z pełni praw obywatelskich i cywilnych,
– Ich stan zdrowia jest dobry i pozwala na opiekę nad dziećmi, ( w trakcie procesu będzie trzeba uzyskać zaświadczenie od lekarza o stanie zdrowia),
– Muszą mieszkać na stałe na terytorium Polski
– Posiadają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe, tak aby dziecko posiadało przestrzeń dla siebie (zostaną one ocenione podczas wizyty koordynatora w ich domu )
– Kandydaci na rodzinę zastępczą niezawodową, muszą posiadać stałe źródło dochodów.
Na pierwszym spotkaniu w PCPR Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej przeprowadzi z Tobą wstępny wywiad który pozwoli zorientować się czy rzeczywiście wszystkie wymienione wyżej warunki wypełniasz.
Pamiętaj aby na to spotkanie zabrać ze sobą Dowód Osobisty, będzie potrzebny do wglądu.
Jeśli jesteś w związku małżeńskim zabierz ze sobą kopię odpisu skróconego aktu małżeństwa.
Osoba stanu wolnego musi zabrać odpis zupełny aktu urodzenia.
W większości przypadków warto mieć już ze sobą zaświadczenie od lekarza o Twoim stanie zdrowia jak również dokumenty potwierdzające Twoje źródło utrzymania.
Na pierwszym spotkaniu zostanie umówiona wizyta koordynatora w Twoim domu, podczas której oceni On Twoje warunki mieszkaniowe jak również to czy dziecko będzie miało przestrzeń do nauki, zabawy czy odpoczynku.
Następnie zostaniesz skierowany na spotkanie z psychologiem który sprawdzi
Twoją motywację do bycia rodziną zastępczą na podstawie badań oraz rozmów.
Kolejnym krokiem jest szkolenie dla rodzin zastępczych, w miejscu wskazanym przez organizatora pieczy zastępcze. Takie szkolenie może być organizowane na miejscu w PCPR. Choć coraz częściej takie szkolenia organizowane są przez organizacje pozarządowe.
Po zakończeniu wszystkich etapów procesu, na założony przez Ciebie pisemny wniosek otrzymasz zaświadczenie (kwalifikacje), które uprawni Cię do przyjęcia dzieci. W zaświadczeniu tym będzie informacja o wcześniej wybranej formie rodziny zastępczej oraz o wieku i ilości dzieci, jakie mogą kandydaci przyjąć do domu.
Rodzinę zastępczą tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim.
W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodu. Tak więc, decydując się na zostanie rodziną zastępczą niezawodową, nie może Pani zrezygnować z pracy.
Natomiast gdyby zdecydowała się Pani pełnić funkcję rodziny zastępczej zawodowej, konieczna byłaby rezygnacja z dotychczasowego zajęcia.
Rodzina zastępcza jest formą pieczy zastępczej czasowej, zaś do rodziny adopcyjnej dziecko trafia na stałe (zostanie przysposobione). Rodzina zastępcza przyjmując dziecko nie wie jak długo ono u niej pozostanie. Zdarza się, że dzieci wracają do swoich rodziców biologicznych, albo po uregulowaniu ich sytuacji prawnej są adoptowane. Bywa i tak, że zostają w rodzinie zastępczej do usamodzielnienia.
Rodzice adopcyjni są jednocześnie opiekunami prawnymi dziecka. Rodzice zastępczy mogą za zgodą sądy pełnić rolę opiekunów prawnych dziecka, jeśli rodzice biologiczni są pozbawieni praw rodzicielskich. Wtedy rodzina zastępcza może podejmować ważne decyzje np. w kwestiach medycznych. O edukacji dziecka mogą decydować rodzice zastępczy, nawet jeśli nie są opiekunami prawnymi.
Rodziny adopcyjne wsparcie finansowe, jakie przysługuje wszystkim polskim rodzinom, czyli z programu „500+” i „300+”.
Natomiast rodziny zastępcze niezawodowa dostają dodatkowo na każde dziecko około 1 tys. zł miesięcznie.
Rodziny zastępcze powinny dbać o utrzymywanie relacji z rodzicami biologicznymi dzieci lub ich dalszymi krewnymi, chyba że sąd postanowił inaczej. Spotkania z rodziną biologiczną można organizować we własnym domu lub w siedzibie MOPS-u.
Rodzicielstwo zastępcze i adopcję sporo różni. Ale obie grupy rodzin mierzą się podczas codziennej opieki nad dziećmi z podobnymi wyzwaniami. Bo do obu trafiają dzieci z bagażem trudnych doświadczeń. Dlatego powinny mieć świadomość, że mogą pojawić się trudności wychowawcze wynikające z traum, doświadczonej przemocy lub uwarunkowań genetycznych.
Rodziny zastępcze można podzielić pod różnymi względami. My przedstawiamy następujący i chyba najprostszy.
Rodzaje rodzin zastępczych:
Rodzina zastępcza:
Zdarza się że dowiadujemy się o tym że jakieś konkretne dziecko potrzebuje rodziny zastępczej. Nigdy wcześniej nie zastanawialiśmy się nad tym ale na wieść o takim konkretną dziecku czujemy takie poruszenie wewnętrzne i zaczynamy myśleć o tym że może w naszej rodzinie znalazłoby się miejsce właśnie dla takiego dziecka. Jest taka możliwość.
Musimy zwrócić się najlepiej na początku do organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, najczęściej jest to Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie lub Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Możemy też zwrócić się do właściwego sądu który rozstrzyga w sprawie losów tego dziecka z wnioskiem o to, że chcemy przyjąć to dziecko do swojej rodziny.
W podaniu trzeba szczerze napisać o tym że nie przeszłyśmy jeszcze kwalifikacji i szkolenia. Należy podać powody dla których podjęliśmy taką decyzję. Wówczas jest możliwość (Ustawa przewiduje taką sytuację ), że będziemy mogli przyjąć to dziecko i zostaniemy zobowiązani do tego żeby w ciągu sześciu miesięcy uzupełnić wszystkie braki formalne a przede wszystkim przejść szkolenie na rodzinę zastępczą.
Rodzina zastępcza nie musi być właścicielem lokalu. Ważne jest, aby zapewnić odpowiednie warunki mieszkaniowe, posiadała środki umożliwiające utrzymanie wynajmowanego lokalu oraz zgodę właściciela lokalu dającą gwarancję stabilności sytuacji mieszkaniowej przyjętego dziecka
W przypadku rodzin zastępczych wiek jest mniej istotny niż przy adopcjach. Koordynatorzy starają się przydzielać dzieci tak, by w momencie, gdy będą one pełnoletnie, rodzice nie byli jeszcze w wieku emerytalnym.
Nie oznacza to jednak, że osoby po pięćdziesiątce nie mogą stać się rodziną zastępczą dla małych dzieci. Kandydatom 50+ proponujemy założenie pogotowia rodzinnego, w którym dzieci przebywają po odebraniu z rodziny biologicznej, zwykle nie dłużej niż cztery miesiące, choć w szczególnych przypadkach pobyt może wydłużyć się do czasu, gdy zostanie wyjaśniona sytuacja prawna dziecka. W tym czasie nasi pracownicy szukają dla dziecka rodziny adopcyjnej, zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.
Rodzice prowadzący pogotowie nie muszą obawiać się, że zabraknie im sił lub zdrowia, by w pełni wychować swoich podopiecznych. Oczywiście zdarza się, że tak bardzo polubią czy może nawet pokochają trafiające do nich dzieci, że decydują się przekształcić w rodzinę zastępczą długoterminową.
Osoby po pięćdziesiątce mogą również przyjąć do swojego domu dzieci nastoletnie.
Tak. Jeżeli dziecko nie ma własnego ubezpieczenia zdrowotnego np. z tytułu renty rodzinnej, rodzic zastępczy powinien zgłosić dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego.
Aby zostać rodziną zastępczą nie ma potrzeby posiadania wykształcenia pedagogicznego. Kandydaci powinni posiadać umiejętności opiekuńczo – wychowawcze, które są weryfikowane podczas procesu kwalifikowania rodziny. Po ustanowieniu rodziny zastępczej opiekunowie mogą uczestniczyć w szkoleniach podnoszących kompetencje wychowawcze oraz korzystać z indywidualnego poradnictwa psychologicznego.
Prawami, które przysługują rodzicom zastępczym są:
Obowiązkiem każdej rodziny zastępczej jest:
Trzeba pamiętać, że dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej nadal powinny utrzymywać kontakt z rodzicami i rodziną naturalną ( chyba, że sąd postanowił inaczej).
Rodzicom biologicznymi i rodzinie przysługują następujące prawa:
