Miesiąc: marzec 2022

Dzieci trafiające do rodzin zastępczych, często funkcjonują w zaburzonym schemacie działania rodziny. Na nowo uczą się tego jak powinno wyglądać współdziałanie z innymi członkami rodziny. 

Poznają: 

• możliwość dzielenia się problemami i sukcesami
• otwartość, szczerość we wzajemnej komunikacji
• dążenie do zaspokajania potrzeb emocjonalnych, 
• prawidłowe zachowania społeczne 
• możliwość rozwoju samego siebie
• sprawiedliwy podział obowiązków i jasny podział ról
• prawidłową komunikację 
• zrozumienie uczuć negatywnych poszczególnych osób i możliwość ich wyrażania w akceptowanej społecznie formie.

“Zdrowa rodzina” nie jest pozbawiona problemów, konfliktów czy stresów. Normą jest, że takie elementy w niej występują. Natomiast “zdrowa rodzina” potrafi wspólnie pokonać wszystkie problemy czy przeciwności na każdym etapie. 

Rodzina w swym rozwoju przechodzi przez szereg etapów, a każdy z nich wymaga zmiany struktury rodziny. Funkcją systemu rodzinnego jest przystosowanie się do zmiany warunków tak, aby zachować swą ciągłość, a równocześnie umożliwić rozwój każdego z jej członków.

Zdrowa rodzina to taka, która potrafi przystosować się do tych zmian, zmieniając swoją strukturę, pełnione role na jakiś czas. I tak np. w młodym małżeństwie, które funkcjonowało dotąd na zasadzie dużej bliskości, wyłączności, z momentem pojawienia się dziecka ulega zmianom relacja pomiędzy małżonkami na rzecz stworzenia na czas pierwszych miesięcy życia dziecka podsystemu matka-dziecko, bo jest to niezbędne dla zaspokojenia potrzeb tego dziecka. Ale po tym okresie znowu powinny być odbudowane bliskie relacje między małżonkami.

Przechodzenie do kolejnego etapu i przeorganizowanie rodziny wiąże się z naturalnymi kryzysami (np. w wyżej wspomnianej sytuacji ojciec musi uporać się z poczuciem bycia odsuniętym, a matka tak zorganizować czas, aby znaleźć uwagę i czułość nie tylko dla dziecka ale i dla męża), z którymi każda rodzina musi się uporać, aby przejść do następnego etapu.
Jedne rodziny radzą sobie z tym same, inne natomiast potrzebują niewielkiego wsparcia z zewnątrz, aby wyzwolić naturalny potencjał rodziny. Ale są i takie, które zatrzymują się na pewnym etapie zbyt długo uniemożliwiając realizację indywidualnych potrzeb jej członków. Często dzieje się tak w rodzinach z dorastającymi dziećmi. Rodzice nieświadomie hamują rozwój samodzielności swych dzieci w obawie przed samotnością i byciem niepotrzebnym.

To jak dana rodzina przechodzi kryzys i czy rozwija się, czy zatrzymuje na pewnym etapie broniąc się przed zmianą, zależy w dużej mierze od reguł i przekazów rodzinnych.

Dzieci przebywające w pieczy zastępczej mają zwykle za sobą wiele dotkliwych strat na różnych płaszczyznach. Doznana strata rozpoczyna bolesny proces przeżywania żalu. Jest on trudny, rozłożony w czasie, wieloetapowy, służy pogodzeniu się i odnalezieniu na nowo w rzeczywistości.

Kiedy dziecko przechodzi przez tę drogę można dostrzec znaki wskazujące na etap, którego doświadcza w tej chwili. Wiedza ta pozwala zaspokoić specyficzne dla każdego z etapów potrzeby dziecka i udzielić mu odpowiedniej pomocy.

Etapy, przez które przechodzą dzieci i jak im pomów w ich przejściu:

1. Etap szoku i wypierania: Dzieci mogą zaprzeczać, że w ich rodzinie działo się cokolwiek złego, mogą mieć trudności z wyrażaniem emocji, nieadekwatnie zachowywać, sprawiać wrażenie obojętnych; mogą też starać się zachowywać idealnie, aby pokazać, że są grzeczne i nie zasługują na karę tzn. mogą wrócić już do domu.

– jak pomóc dziecku na tym etapie:

• Czuwać nad dzieckiem, aby w napadach złości nie zrobiło sobie nic złego
• Zadbać o jego potrzeby
• Uznać, że nawet, jeśli tego nie widać, dziecko doznaje gwałtownych uczuć ( pomóc nazwać mu te uczucia)
• Być dla dziecka i odpowiadać na jego potrzeby

2. Etap niedowierzania i targowania się: Dzieci mogą obwiniać siebie za to, co się stało, obiecywać poprawę, aby odwrócić wydarzenia. Czasem zachowują się bardzo źle, aby zostać odesłanym do domu. Starsze często, uznając winę rodziców gotowe są wszystko wybaczyć. Zwykle jednak, jako przyczynę swojej sytuacji skłonne są uznać pracowników socjalnych lub rodziców zastępczych.

– jak pomóc dziecku na tym etapie:

• Zapewnić okazje do rozmawiania o rodzinie i wyrażania emocji
• Pomóc uwolnić się od poczucia winy
• Informować o przyczynie odseparowania go od rodziny
• Nie oceniać rodziców i nie mówić o nich źle
• Zapewniać dziecko o tym, że jest bezpieczne

3. Etap złości: Dziecko zaczyna uświadamiać sobie fakt i pojawia się naturalna reakcja sprzeciwu. Jej adresatem zwykle są rodzice zastępczy. Przybiera np. formę krzyków i wyzwisk, obrażania innych, oskarżeń.

– jak pomóc dziecku na tym etapie:

• Pozwalać dziecku czuć złość, pomagać mu ją wyrazić, w sposób, który nikomu nie szkodzi
• Pomagać, na co dzień radzić sobie z negatywnymi uczuciami, pokazać techniki jak może panować nad emocjami
• W razie potrzeby zapewnić pomoc psychologa
• Wzmacniać relacje dziecka z krewnymi, pomóc zrozumieć przyczyny kryzysu w rodzinie

4. Etap smutku: Jest to złość skierowana do wewnątrz. Może mieszać się z agresją. Najczęściej przybiera postać lęku, wycofania i bierności, zaburzeń łaknienia, snu, apatii, szukania samotności. Dzieci często tylko powierzchownie okazują zainteresowanie, współczucie, przywiązanie, mają spłyconą emocjonalność.

– jak pomóc dziecku na tym etapie:

• Zapewniać, że jest ważne, wartościowe, warte miłości
• Pozwalać mu na czas tylko dla siebie, ale też zachęcać do angażowania się w życie rodzinne
• Doceniać drobne rzeczy, które dziecko robi, i jego małe osiągnięcia
• Pozwalać odczuwać smutek, potwierdzać uczucia i zapewniać, że z czasem będzie lepiej
• Być dostępnym, ale nie zmuszać do rozmów
• Jeśli dziecko tego chce – przytulać
• Jeśli jest taka potrzeba – współpracować z psychologami i terapeutami

5. Etap planowania, realizacji planu i opanowywania poczucia straty: Dzieci zaczynają pozbywać się myśli „jestem niedobry”. Zaczynają łatwiej wyrażać emocje, i te pozytywne, i te negatywne. Zaczynają przejawiać inicjatywę, są bardziej otwarte, wierzą w przyszłość i w związku z tym zaczynają widzieć sens w rzeczach, których się podejmują. Uczą się radzić sobie z uczuciami, wyrażać je w odpowiedni sposób.